Siebengewald

Op 8 maart 2025 is in MFC de Klaproos een plaquette onthuld met de namen van 9 dorpsgenoten die door oorlogsgeweld om het leven kwamen. Deze gedenksteen is bevestigd op het kapelletje op het Siebengewaldse kerkhof. Het betreft onderstaande personen.

Johannes Bömers
is de enige soldaat in het rijtje, hij heeft gevochten voor onze vrijheid. Hij was afkomstig uit Bergen, in 1939 getrouwd met de Siebengewaldse Cornelia van den Hove en woonde bij zijn schoonouders op de Processieweg, waar ook zijn zoontje Hubertus geboren is.
In 1940 werd hij opgeroepen tijdens de mobilisatie. Hij is in mei 1940 gesneuveld bij de Duitse inval, bij de slag om de Grebbeberg, 26 jaar oud. Voor de jongeren onder ons: de Grebbeberg vormde een verdedigingslinie aan de Rijn, op de grens van Gelderland en Utrecht. Hij is daar ook begraven, op het oorlogskerkhof bij Rhenen. Cornelia is hertrouwd met een broer van Johannes en in Bergen gaan wonen. We hebben geen foto van Johannes, alleen van zijn grafsteen.
De steen die we hier zien is geplaatst in 1966, toen de oorspronkelijke stenen vervangen zijn. Op de eerste steen stond nog Gevallen voor het Vaderland, nu is dat alleen Koninkrijk der Nederlanden.

Herman Drissen
woonde aan de Augustinusweg, was ook pas getrouwd, in 1943, met Christina Willems, Hij is op 31 maart 1945 omgekomen door een achtergebleven pantsermijn, 28 jaar oud.
Op deze dag wilde Hermann nog even de laatste hand leggen aan de wei die nog afgemaakt moest worden. Daar bleek nog een onopgespoorde landmijn te liggen, die afging. Hermann zou zwaargewond naar het ziekenhuis in Kevelaer vervoerd worden, maar dat heeft hij niet meer gehaald. Christina, zijn echtgenote, was op dat moment hoog-zwanger en in haar geboorteplaats Overasselt bij haar zussen. Zij vroeg zich al die tijd af waar Herman bleef. Op 14 april, dus 14 dagen later, is Herma geboren, vernoemd naar haar vader. Ze hadden toen al een dochter Mientje.
Herman was voor Christina de tweede echtgenoot die ze na een kort huwelijk verloor; ze was eerder getrouwd met een neef van Herman, Theij Drissen, die ook jong overleden was. Haar derde huwelijk, met Math Artz, duurde gelukkig langer.

Catharina Jaspers
is de oudste van de negen, zij was 51 jaar toen zij overleed. Zij is een van de 10 kinderen Jaspers geboren op de boerderij die lag aan het pad tussen Processieweg en Boterdijk, langs de kerk (die er toen nog niet was). Haar leven is lastig te reconstrueren. Ze was vermoedelijk zwak-begaafd. Zij heeft in ieder geval in Beugen en in Arcen gewoond, en is bevallen van een dochter in Heerlen, in 1932. Die dochter heeft zij al dan niet vrijwillig afgestaan.
In 1945 blijkt ze op een boerderij in Hassum te verblijven. Zij was in 1945 niet geëvacueerd, maar onder onbekende omstandigheden achtergebleven in Hassum, net over de grens bij de Flieray. Daar is zwaar gevochten in februari 1945, daar zijn op één dag meer dan 130 leden van de Irish Guards gesneuveld of ernstig verwond, een zwarte dag in de operatie Veritable. Zij is daar ook gewond geraakt, naar het ziekenhuis in Bedburg-Hau, bij Kleef, gebracht, en daar op 5 maart overleden en begraven.
Dit is haar grafsteen, op de begraafplaats bij de Rheinische Kliniken in Bedburg-Hau, bij Kleef. Hier liggen honderden personen begraven. Behalve het Kleefse ziekenhuis was er in 1945 ook een interneringskamp en vluchtelingenkamp ingericht waar duizenden personen korter of langer verbleven hebben.
Haar lot, en zelfs haar bestaan zouden voor ons verborgen zijn gebleven als zich niet een kleindochter van haar bij ons gemeld had. Via haar hebben we de spaarzame details kunnen achterhalen van een bijna vergeten leven. Waaronder een bidprentje, dat haar broers en zussen later in 1945 hebben laten maken.

Jacob Lamers
is 2-8-1945 overleden, hij was toen 25 jr. Wij weten weinig over zijn leven. Jacob was een van de 8 kinderen in het gezin Lamers-Eberschneider dat nogal afgelegen woonde aan het eind van de Grensweg, bij de grens met Heijen en met Duitsland. Een ideale smokkelplek, en daarmee ook een geschikte plek waar in de oorlog Joodse onderduikers ondergebracht zijn, en waar nooit vergeefs aangeklopt werd voor hulp. Zoals het joodse gezin Cohen dat in 1942 uit Cuijk gevlucht was en hier enige tijd ondergedoken heeft gezeten. En uiteindelijk de oorlog overleefd heeft. Jacob is kort na de oorlog ernstig gewond geraakt in Heijen door een mijn, en overleden in het ziekenhuis in Nijmegen. Vergelijkbaar met Herman Drissen dus.

Alphons Rutten
is overleden op 24-2-1944, 19 jaar oud, en bij die datum denken we aan een ander oorlogsdrama, het bombardement van Nijmegen door de geallieerden. Die het aanzagen voor een Duitse stad, of het op het spooremplacement gemunt hadden. Hoe dan ook de bommen vielen in de binnenstad, meer dan 800 doden, waaronder dus Fons Rutten, die in de kost was bij zijn zuster die daar woonde met haar gezin.
Hij is op straat gewond geraakt op 22 februari, twee dagen later in het ziekenhuis overleden. Fons had net als veelbelovende leerling de middelbare school afgemaakt. Hij is door een broer opgehaald uit Nijmegen en hier begraven.
Fons was nogal klein van stuk en daarom ongeschikt geacht voor de Arbeidseinsatz. In plaats daarvan was hij te werk gesteld bij een kunstzijdefabriek in Nijmegen.
De familie Rutten woonde destijds aan de Kloosterweg, hoek Augustinusweg, vrijwel naast de kerk, en dat huis, met café, is precies een jaar later, in februari 1945, tegelijk met de kerk, door de RAF vernield.

Gerard Stammen
Gerard was een van de 12 kinderen van Johannes Stammen en Gertrud Janssen, van de Koekoek. Het gezin was wel geëvacueerd en ondergebracht in Markelo, aan de Enkelaarsweg. Op 10-3-1945 is daar de boerderij van de familie Sligman getroffen door een V1, waarbij onder andere 22-jarige evacué Gerard Stammen uit Siebengewald omkwam. Gerard is begraven in Borculo.
De naam van Gerard staat ook op een monument in Markelo. In Overijssel stonden verscheidene lanceerinrichtingen voor V1 raketten (eigenlijk onbemande straalvliegtuigen), die richting Londen en Antwerpen afgevuurd werden. Het kwam regelmatig voor dat V1's door technische problemen (ook door sabotage door dwangarbeiders in de fabrieken) na de lancering neerstortten in de directe omgeving. Bovendien trokken de lanceerinrichtingen ook altijd geallieerde bombardementen aan.
Op de foto zijn broer Hein, die getuige was van de inslag, bij het monument in Markelo.

Dina Thönnissen en Dora Thönnissen
De familie Thönnissen had besloten de boerderij niet achter te laten, niet mee te gaan met de evacuatie maar onder te duiken op hun boerderij aan de Vrij. Met vier kinderen en de ouders van moeder Agnes Hermse. Die ouders waren rond de 70 jaar oud en Agnes wilde ze bij zich houden.
Zoals we zagen bij Catharina Jaspers kwam de oorlog in februari 45 wel heel dicht bij, en de twee zusjes Dieneke en Doorke zijn daarbij op 15 februari 1945 getroffen door granaatvuur. Ze liepen achter hun moeder aan van de schuilplaats naar het woonhuis toen er uit het niets een granaat insloeg. Dieneke overleed ter plaatse, Doorke is nog door een Duitse soldaat naar het veldhospitaal op de Gaesdonck gebracht, en een dag later aan haar verwondingen overleden. Ze zijn een paar dagen later samen in Siebengewald begraven.

Jacobus van den Woldenberg
De andere dorpen van de gemeente Bergen hebben nog met een ander aspect van de oorlog te maken gehad. In 1944 waren de geallieerden via Brabant opgerukt tot Nijmegen, waarmee de Maas de beide partijen scheidde, het front vormde. De hele winter werd er over en weer geschoten. Siebengewald lag buiten bereik, maar in plaatsen als Afferden, Bergen en Well vielen in die periode verscheidene burgerslachtoffers. Waaronder dus Kobus, of Keubie van den Woldenberg, die logeerde bij zijn tante Hedwig in Well, een zuster van zijn moeder Anna Bergervoorth. Zijn ouderlijk huis lag op de hoek van de Gochsedijk en de Baalsedijk, het staat er nog.
Hedwig Thijssen-Bergervoorth was vanaf het Knikkerdorp met haar Siebengewalds neefje Kobus van den Woldenberg gist halen bij de Coöperatie, de enige bakkerij die nog brood bakte in december 1944. Plotseling viel er een granaat op de kruising Grotestraat / Pastoorstraat en de 12 jarige Kobus was op slag dood. Zijn tante heeft nog even geleefd en riep hartverscheurend om haar moeder. Zuster Johanna, de wijkverpleegster, bleef bij haar bidden tot Hedwig stierf. Alle hulp van dr. van Bracht was tevergeefs.
Jan Kessels uit het Knikkerdorp heeft samen met een Duitse soldaat, ondanks het gevaar van beschietingen, de twee lichamen op een kar naar Siebengewald gebracht waar Hedwig en Kobus werden begraven. Hun namen staan op het monument in Well.

Overleden tijdens evacuatie

Onderstaande Siebengewalders zijn overleden tijdens de evacuatie in het oosten en noorden van ons land. Dat kan een 'natuurlijke' dood geweest zijn, maar in sommige gevallen hebben de barre omstandigheden duidelijk een rol gespeeld. Hieronder staan de data en plaats van overlijden en/of begraven, met tussen haakjes het adres waar de familie in 1944 (of eerder) woonde. Zie ook menu-item "Straten en huizen".

• Holtmeulen, Arnold, 1 jr., overleden 23 november 1944, begraven de 24ste te Assen. (Bosweg 2)
• Heijnekamp, Nicolaus, 11 jr, overleden 7 april 1945 te Doetinchem. (Gochsedijk 30)
• Litjens, Johannes, 1 jr, gestorven 13, begraven 16 jan 1945 in Ruurlo. (Gochsedijk 11)
• Stammen, Gertrud, 1 jr, gestorven 29 jan 1945 in Borculo. (Koekoek 36)
• Blenkers, Gertrud, 73 jr, gehuwd met Johann Gerichhausen, overleden 31 januari, begraven 3 februari 1945 in Assen. (Nieuweweg 3-9)
• Piron, Petronella, 38 jr, ongehuwd, 2 februari 1945 overleden, 6 februari RK begraven te Harreveld. (Augustinusweg 34)
• Gramser, Johan, 8 jr, 30 april gestorven, 4 mei 1945 begraven in Leeuwarden. (Heidestraat 10)
• Janssen, Thea, 2 mnd, geb. 2 jan 1945 S’wald, overleden 10 maart te Diepenheim, 12 maart begraven RK kerk in Goor. (Callunastraat 9)
• Giebels, Maria, echtgenote van Kobus Nas,54 jr.,10 maart 1945 overleden, 13 maart RK begraven te Harreveld. (Grensweg 5)
• Kuijpers, Hermina, 51 jr., gehuwd met Johan Winnen, overleden 31 mei 1945 en begraven in Groningen. (Grensweg 9x)
• Bleeck, Gerard, 81 jr, 8 mei overleden, 11 mei 1945 begraven in Hengelo. (Gaesdoncksestraat 20)
• Lauf, Hendrika, 53 jr, gehuwd met Gerard Kersten, 19 januari 1945 overleden te Borculo, (Callunastraat 10)
• Kersten, Wilhelmina Christina, 3 mnd., overleden 12-6-1945 ziekenhuis Almelo, dochtertje van familie Kersten-van der Horst, (Processieweg 9)

Oud-Siebengewalders, elders overleden.

Tussen haakjes het adres in Siebengewald waar de betrokkene genoemd wordt.

• Poen, Jacobus, 29 jr, getrouwd met Johanna van de Ven, gedwongen chauffeur in Duitse dienst, beschoten door vliegtuig te Groesbeek, Overleden 18 sep 1944 in Groesbeek, daar begraven. (Callunastraat 1)
• Van de Ven, Johanna, echtgenote van Jacobus Poen, gewond bij bombardement Goch, overleden en begraven 6 maart 1945 te Dinslaken.
• Artz, Heinrich, 36 jr, 11 september 1943 gesneuveld in Rusland, was 9-8-1907 geboren in Siebengewald, 1938 getrouwd in Goch met Franziska Behet. (Callunastraat 1)
• Driessen, Johan Anton, 43 jr., overleden 7 feb 1945 bij het bombardement van Goch, geboren 25 november 1901 in Siebengewald, getrouwd te Kevelaer in 1924 met Christina Schaap. (Vrij 24)
• Janssen, Hendrik Hubertus, ook 7 februari 1945 met vrouw en dochter overleden bij het bombardement van Goch, waar hij woonde, geboren 13 december 1902 in Siebengewald. (Gochsedijk 55)
• van de Vorle, Anton, geboren 1922 Siebengewald, dwangarbeider, overleden bij bombardement Swinemünde (D) 12 maart1945. Familie woonde in Etten (Gld), zijn naam staat daar op het oorlogsmonument. (Beltweg 4)
• Driessen, Anna Catharina, echtgenote van Theo van den Hoef, geboren in Siebengewald in 1880, maar al na twee jaar verhuisd naar Ottersum, overleden 25 april 1945, Groningen. (Grensweg 19)

Begraven in Siebengewald

Naast de Siebengewaldse slachtoffers van direct oorlogsgeweld, zijn er tijdens de Tweede Wereldoorlog doden te betreuren geweest die door de omstandigheden in Siebengewald begraven zijn. Bijvoorbeeld Nederlandse burgers die overleden zijn in het veldhospitaal dat ingericht was op de Gaesdonck, en op het Siebengewaldse kerkhof begraven werden, op veilige afstand van de Maas.

Joop den Boer, 24 jaar, kapelaan te Bergen, werd op 8 november 1944 in Bergen getroffen door granaatvuur van de overkant van de Maas. Hij overleed in het veldhospitaal op de Gaesdonck, en is 11 november begraven in Siebengewald.

Hetzelfde lot trof Johannes Schelbergen, 30 jaar oud, op 20 november 1944 zwaar gewond geraakt bij de tramhalte in Bergen, 's-avonds overleden op de Gaesdonck, 23 november begraven in Siebengewald. Beiden staan vermeld op het monument in Bergen.

Agnes Messemaeckers, 78 jr, echtgenote van W. Kraykamp, was geëvacueerd uit Venray naar haar dochter in Bergen. Zij overleed 29 november 1944 te Siebengewald en is daar 1 december begraven. Zie ook rooynet.nl (Venray) over deze familie.

Maria Cuijpers, 72 jr, moest evacueren uit Afferden, overleed onderweg op 1 januari 1945 in Siebengewald en is op 2 januari daar begraven.

Tijdens de gevechten in februari 1945 ter hoogte van Hassum kwam de knecht Wilhelmus (Wiely) Janssen uit Heijen (Diekendaal) om het leven. Hij is 22 februari in Siebengewald begraven.

Van Joop den Boer, Maria Cuijpers en Wilhelmus Janssen staan de bidprentjes op onze site.